ضوابط و استانداردهای طراحی کتابخانه
انواع روشهای دسترسی به کتاب عبارتند از:
الف: مخزن بسته
ب: مخزن باز
پ: دسترسی آزاد
الف:
مخزن بسته: در این روش کتابها در فضایی ذخیره می شوند که صرفا دسترسی
کارکنان به آنها مسیر است و مراجعه کنندگان می بایست کتاب مورد نظر خود را
طریق آنها دریافت نمایند در این حالت پیش بینی باز شو و راهروهای بین قفسه
اهمیت کمتری می یابند و در نتیجه سطح کمتری اشغال می شود.
ب: مخزن باز: این نحوه کتاب عموماً در کتابخانه های علمی و تخصصی مانند دانشگاه ها و موسسات آموزشی رواج دارد. این روش نسبت به روش بسته جای بیشتری اشغال می کند زیرا باید جای کافی برای عبور خوانندگان و انتخاب کتاب توسط ایشان فراهم شود در این حالت محاسبه تعداد کتاب در هر متر مربع به شیوه آرایش قفسه ها بستگی دارد.
پ: دسترسی آزاد
در
این روش کتابها به صورت پراکنده چیده می شوند تا خوانندگان به مطالعه
تشویق شوند. در اغلب کتابخانه مدارس، بیمارستانها و کتابخانه های عمومی به
این ترتیب کتاب ذخیره می شود. در این حالت قفسه ها منحصر به ذخیره کتاب
عموما در کتابخانه های علمی و تخصصی مانند دانشگاه ها و موسسات آموزشی رواج
دارد. این روش نسبت به روش بسته جای بیشتری اشغال می کند زیرا باید جای
کافی برای عبور خوانندگان و انتخاب کتاب توسط ایشان فراهم شود در این حالت
محاسبه تعداد کتاب در هر مترمربع به شیوه آرایش قفسه ها بستگی دارد.
پ: دسترسی آزاد:
در این روش کتابها به صورت پراکنده چیده می شوند تا خوانندگان به مطالعه تشویق شوند. در اغلب کتابخانه های مدارس، بیمارستانها و کتابخانه های عمومی به این ترتیب کتاب ذخیره می شود. در این حالت قفسه های منحصر به فرد نیستند بلکه جزئی از طراحی داخل کتابخانه محسوب می شوند. در برخی مواقع قفسه ها در فضای سالن پراکنده شده و میزها در بین آنها قرار می گیرند. حال آنکه در برخی کتابخانه ها قفسه های به صورت نیمه منظم در گوشه ای چیده شده و فضاهای مطالعه در جای دیگر قرار می گیرند. طبیعی است که فضای دور میزها به میزان مراجعه بستگی دارد. در صورت بهره گیری از قفسه های مجزا باید به جای کافی برای بررسی کتاب روی میزها یا طاقچه های نزدیک قفسه ها در نظر گرفت.
اهداف در طراحی کتابخانه:
لازم است که فضا باز باشد و نور کافی و منظر مناسب از فضای باز بیرون (فضای سبز) داشته باشد. بطوریکه شخص مطالعه کننده همچنان خود را با محیط بیرون مرتبط حس کند.
مبلمان بخش های مطالعه باید از نوع راحت بوده و جوابگوی مطالعه تفریحی مراجعین باشد.
بخش مجلات و روزنامه ها در این کتابخانه پرطرفدار و فعال خواهد بود. باید فضای کافی به آن اختصاص داد و محیطی مطلوب و مبلمانی راحت و نظر و نور کافی برای آن در نظر گرفتم.
بررسی مصادیق معماری
بهره بردن از تجارب مثبت و منفی (پدید آمده در نقاط مختلف جهان) در امر طرحی بسیار مفید است. از این جهت چند نمونه از مجموعه های فرهنگی و هنری در داخل و خارج کشور مورد بررسی قرار می گیرند. هدف از این بررسی بیشتر مطالعه روی اجزای سازنده این بناهای فرهنگی (گالری های هنری، سالن های اجتماعات، کتابخانه و …) و نحوه ارتباط متقابلا آنها با همدیگر می باشد و طبیعی است که هر کدام از این مجموعه های فرهنگی تحت تاثیر عواملی همچون شکل زمین آب و هوای منطقه و برنامه طرح از نظر حجم و نمای ساختمان تفاوت های قابل توجهی دارند.
برای این منظور یک نمونه داخلی (فرهنگسرای دانشجو) و دو نمونه خارجی (مرکز فرهنگی تجیبائو و مرکز پمپیدو) انتخاب و بررسی می شوند.
نمونه داخلی:
فرهنگسرای دانشجو (شفق):
این فرهنگسرا در سال ۱۳۷۳ در درون پارک شفق تهران آغاز به کار کرد.
با توجه به اهمیت مسائل فرهنگی در بین دانشجویان، بخش عمده فعالیت این فرهنگسرا در ارتباط با دانشجویان و جوانان در نظر گرفته شده است و با استقبال خوب آنها مواجه شده است.
فعالیت های آموزشی این مرکز عبارت است از:
۱ – کلاسهای فرهنگی: شامل علوم قرآنی و …
۲ – کلاسهای هنرهای تجسمی: طراحی نقاشی، خوشنویسی، سفالگری، تذهیب گل و مرغ و …
۳ – کلاسهای هنری موسیقی: دف، تبنک، تار، ویولون، گیتار، سنتور، آواز آقایان و …
۴ – کلاسهای آموزشی ویژه بانوان: خیاطی، فوریتهای پزشکی، گریم، یوگا، کلیه کلاسهای موسیقی غیر از آواز
۵ – کلاسهای کامپیوتر
۶ – کلاسهای آموزش زبان انگلیسی از متبدی تا پیشرفته
۷ – کلاسهای آموزش کودکان: قرآن، نقاشی، سفالگری، شطرنج، موسیقی و…
۸ – تربیت راهنمایان گردشگری
۹ – کلاسهای خبرنگاری و عکاسی خبری
تصاویر از فرهنگسرا در پایان آمده است.
سال اجتماعات فرهنگسرا دانشجو با ظرفیت ۲۰۰ نفر دارای امکانات مناسب صوتی، تصویری، و اتاق گریم در زمینه تئاتر، کنسرتهای موسیقی، پخش فیلم (ویدئو و پروجکشن) و سایر برنامه های فعال است. گالری (نگارخانه) دانشجو با مساحت حدود ۱۰۰ متر مربع و گنجایش ۷۰ اثر هنری میزبان هنرمندان خلاق در زمینه های تجسمی، نقاشی، گرافیک، عکاس و پایان نامه های دانشجو می باشد. از فضای باز مقابل فرهنگسرا نیز به عنوان نمایشگاه فضای باز تحت عنوان پنج شنبه بازار هنری استفاده می شود. همان طور که قبلاً ذکر شد بخش عمده فعالیتهای این فرهنگسرا در ارتباط با دانشجویان و جوانان است کانونها و انجمنهای مختلفی در این زمینه فعال شده اند که عنوان آنها به شرح زیر است:
۱ – کانون دانشجویان نجوم
۲ – خانه دانشجوی هنر هفتم
۳ – کانون دانشجوی خبرنگاران جوان
۴ – انجمن دانشجویی پرستاران
۵ – کانون دانشجویی ادبی
۶ – کانون دانشجوی مدیریت هنری
۷ – جمعیت دانشجوی امام رضا (انجمن خیریه حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی)
۸ – کانون دانشجوی زیست شناسی
۹ – کانون دانشجوی کارشناسی ارشد
۱۰ – کانون دانشجوی ترویج گیاهان دارویی
از دیگر بخش های فرهنگسرای دانشجو می توان به فروشگاه کتاب، کتابخانه و بخش اداری اشاره کرد.
نمونه های خارجی
مرکز فرهنگی ژان ماری تجیبائو اثر تجیبتائو اثر رنزوبیانو
ساخت مرکزی برای بیان فرهنگی کاناک تصمیمی بود که دولت فرانسه در طی کنفرانس صلح پس از شورشهای سال ۱۹۸۴ و ۱۹۸۸ در کالدونیای جدید اتخاذ کرد. این مرکز به نام رهبر کاناک که در سال ۴۹۸۹ کشته شد، نامگذاری شده است. آژانس توسعه فرهنگ کاناک به ریاست ماری کلود تجیائو، مسابقه ای بین اللملی برگزار کرد که رئیس جمهور فرانسه نیز حمایت از آن بر عهده گرفت.
این مکان بسیار زیبا حدود ده کیلومتری شرق نومه قرار دارد این پیشامدگی به شکل شبه جزیره ای است بین اقیانوس و تالاب. این موقعیت تضادهای قوی ایجاد می کند زیرا یک طرف آن رو به بادهای غالب و آبغای عمیق است. حال آنکه جانب دیگر رو به تالاب و بسیار و بسیار آرام است. طرح پروژه از شکل محل و برجستگی آن گرفته شده است. طرح در طول یک ستون فقرات امتداد می یابد که تیغه تاج شبه جزیره را دنبال می کند. همچون در دهکده های کاناک، جاده سبب انسجام مجموعه می شود بناها در دو طرف در سه گروه ساختمانی قرار دارند بی آنکه تقارن خاصی داشته باشند و باغهایی آنها را از هم جدا می کنند به این ترتیب سه دهکده ایجاد شده است که هر کدام جزیره ای است با کارکردی معین با فضاهایی برای نمایش فرهنگ سنتی و معاصر کاناک: یک آمفی تئاتر، کتابخانه. رسانه کتابخانه و لابراتوارهای آموزشی.
تصاویر از مرکز تجیائو:
طول جاده ۲۳۰ متر است. در یک طرف ساخت و سازهای کوتاه به نرمی تالاب پایین می روند در طرف دیگر در برابر بادهای مداوم شرقی بناهای بلند می بینیم که استعاره بصری مسکن سنتی کاناک را به نمایش می گذارند در طرح برگزیده تعمدی در جلوه فروشی دیده نمی شود تنها اشارت صریح به گذشته را می توان در مصالح و روش کار با چوب و انحنا دادن به قطعات یافت. این بناها نه فقط تقلید صرف از صندوقچه های سنتی کاناک نیستند. نامی که به مسکن محلی داده شده بلکه شکل خاص خود را از روش اقتباس کرده اند که خاص منطقه اقیانوس آرام است و در آن تهویه طبیعی استفاده می شود.
تهویه از طریق وارد کردن جریان هوای خنک در بخش فوقانی بنا انجام می شود. صندوقچه ها طوری طراحی شده اند تا بادهایی را که تقریباً همیشه از یک جهت می وزند دریافت کنند و پیوسته دمای داخلی را طوری کاهش دهند که هوای گرم مدام تخلیه شود بدیهی است که این سازه ها طوری طراحی شده اند که در برابر هر رخداد اقلیمی به ویژه توفانهای گرمسیری تاب آورند. بناهای کوچک رابطه ای نزدیک با محیط طبیعی دور و بر خود ایجاد می کنند. اهمیت دادن به چشم انداز در کالودنیای جدید هنری است که پیوندی عمیق با فرهنگ کاناک دارد. فضای طبیعی بین صندوقچه ها و اطراف آنها دقیقاً به همان شیوه ای احیا حفظ می شود که مردمان مالزیایی به طور سنتی در حفاظت از محیط طبیعی خود به کار می برند.
تکنولوژی برتر زیر بنای تکوین پروژه ای است که پایه در مفهوم خاطره دارد. این شیوه تکنولوژی برتر، اجرای ملایم مدرنیته، طبیعت و سنت با هم آشتی می کنند.
تصاویر از مرکز فرهنگی ژان ماوی
مرکز فرهنگی پمییدو پاریس
معمار: راجز و پیانو موقعیت: پاریس
تاریخ: ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۲ نوع ساختمان: موزه هنر نوین
سیستم ساخت: تکنولوژی جدید شیشه ای و آهنگی
قلیم: معتدل شرایط: شهری
سبک: تکنولوژی نوین (های – تک)
عکس هایی از مرکز فرهنگی پمییدو
مرکز جورج پمییدو که سابقاً به نام مرکز بیوبورگ نام داشت این مرکز با همکاری ریچارد راجرز و ورنزوپیانو طراح ریزی شد بنای پمییدو در مرکز قدیمی و تاریخی پاریس در محدوده یک کیلومتری نتردام در بافت قدیمی بسیار متراکم قرار دارد. در زمان طراحی این ناحیه در بحران به سر می برد.
یک میلیون متر مربع مرکز فرهنگی برای چهار فعالیت زیر در نظر گرفته شده است:
موزه هنر، نوین، کتابخانه مرجع، مرکزی برای طرح صنعتی و یک مرکز برای موزیک و تحقیقات پژواک شناسی. محلی برای مدیر شرکت، فروشگاه کتاب، رستورانها سینماها، فعالیتها کودکان و محلی برای پارک ماشینها نیز بعداً به ان اضافه شده است.
در مرکز پمییدو فعالیت های متفاوت برای موقعیت های متفاوت و افراد مختلف اعم از پیر و جوان و توریست طرح ریزی می شود که تمام این گوناگونی در محیطی تغییر پذیر با یکدیگر مواجه می شوند.
